Modernizimi i Infrastrukturës Kombëtare GNSS për Monitorim Gjeodinamik

30.09.2025

Projekti synon modernizimin e infrastrukturës kombëtare të matjeve GNSS për monitorim gjeodinamik, duke përmirësuar aftësinë për të vëzhguar deformimet tektonike në kohë reale dhe në intervale periodike. Iniciativa financohet nga Agjencia Kombëtare e Kërkimit Shkencor dhe Inovacionit (AKKSHI), me Universitetin Politeknik të Tiranës si përfitues dhe Institutin e Gjeoshkencave (IGJEO) si zbatues. Qëllimi ka qenë ngritja e një zinxhiri funksional—nga stacionet matëse në terren, te telemetria, përpunimi shkencor dhe publikimi i produkteve për përdorim kërkimor dhe institucional.

Paraqitje e zgjeruar: arritjet dhe implementimi

Zbatimi i projektit u mbështet mbi një kornizë të qartë institucionale e ligjore: AKKSHI si financues, UPT si përfitues dhe IGJEO si njësi përgjegjëse për realizimin teknik dhe operacional. Dorëzimet u planifikuan me faza dhe vijuan pa ndërprerje: në fund të dhjetorit 2024 u siguruan komponentët e parë për stacione permanente (përfshirë pajisjet e mbrojtjes dhe kabllot e specializuara), në janar 2025 u kompletuan pajisjet e terrenit me marrës dhe antena GNSS për fushata episodike, si edhe serveri dhe pajisjet e rrjetit për qendrën e monitorimit; pasuan, në mars dhe prill 2025, dorëzimet e infrastrukturës së energjisë me panele diellore, inverterë dhe kabina të jashtme, duke mbyllur ciklin e furnizimit me garanci për secilin komponent.

Në nivel qendror, IGJEO ngriti Qendrën e Monitorimit Gjeodinamik, ku u instaluan serveri i dedikuar dhe paketat softuerike Bernese 5.4 dhe Anubis Pro për përpunim, kontroll cilësie dhe arkivim të të dhënave GNSS. Qendra funksionon si nyje kombëtare për marrjen, procesimin dhe publikimin e produkteve gjeodezike, duke ofruar një mjedis stabil dhe të standardizuar për rrjedhat PPP dhe NET si dhe për auditimin e vazhdueshëm të cilësisë. Infrastruktura shoqëruese—telemetria industriale, monitorimi me kamera dhe sinjalistika—e bën këtë mjedis të qëndrueshëm dhe operacionalisht autonom.

Në terren, ekipi zhvilloi një fushatë verifikuese dhe vendosjeje pikash që shtriu rrjetin në zona me interes të lartë gjeodinamik. Në gadishullin e Karaburunit u ngritën dy pika episodike (KAR1 dhe KAR2), ndërsa në segmentin Lin–Devoll u instalua LIN2 dhe u përcaktua pozicioni i stacionit permanent LINI. Në zonën Leskovik–Ersekë u zgjodhën pikat BORO dhe PODA, u verifikua pika ekzistuese LES1 dhe u përcaktua lokacioni për stacionin permanent LESK. Paralelisht, u kryen matje kontrolli në pika referimi si PONC, me qëllim kalibrimin e rrjetit dhe verifikimin e përsëritshmërisë së matjeve. Rezultati është një rrjet i kombinuar permanent–episodik, i cili mundëson observim të vazhdueshëm të deformimeve dhe rifreskim periodik të fushave me interes.

Modernizimi nuk kufizohet te pajisjet: ai përfshin kompaktimin e të gjithë zinxhirit teknik, nga energjia e rinovueshme deri te proceset shkencore. Panele diellore dhe inverterë sigurojnë qëndrueshmëri energjetike në stacione, kabinat e jashtme garantojnë mbrojtje fizike të pajisjeve dhe komponentët e komunikimit industrial (router dhe switch PoE) mbajnë të qëndrueshme lidhjet me qendrën. Në anën e përpunimit, integrimi i Bernese dhe Anubis Pro standardizon produktet dhe vendos rregulla të qarta për kontrollin e cilësisë, duke rritur besueshmërinë e serive kohore dhe vlefshmërinë e tyre për kërkim shkencor, planifikim infrastrukturor dhe menaxhim të rrezikut.

Në kohën e përfundimit të projektit, qendra është funksionale, pajisjet episodike janë testuar në terren, ndërsa për dy stacione permanente (LINI dhe LESK) janë përcaktuar lokacionet dhe po finalizohen lejet për vendosje. Hapi vijues është instalimi dhe vënia në punë e plotë e stacioneve të rinj, si dhe integrimi i të dhënave të tyre në rrjedhat ekzistuese të IGJEO për publikim dhe shkëmbim. Me këtë, Shqipëria fiton një kapacitet të përditësuar për monitorim gjeodinamik, duke e sjellë infrastrukturën kombëtare në linjë me praktikat bashkëkohore evropiane dhe duke forcuar bazën teknike për vendimmarrje në fushat e kërkimit, planifikimit dhe reduktimit të riskut.

Galeri fotosh nga raporti